Абайдың «Қара сөздері» – Қазақ Руханиятының Темірқазығы
Абай Құнанбайұлының «Қара сөздері» – қазақ халқының рухани, мәдени және философиялық дамуына бағытталған ең маңызды шығармаларының бірі. Бұл еңбек ақынның өмірлік тәжірибесі, даналығы мен қоғамға деген көзқарасын білдіретін прозалық туынды болып табылады.
«Қара сөздердің» ерекшелігі
Абайдың «Қара сөздері« – дәстүрлі қазақ әдебиетінде бұрын-соңды болмаған жаңа жанр. Ол қазақ халқының өмір салты, дүниетанымы, мінез-құлқы, мәдениеті, адамгершілік қасиеттері туралы терең ойларын қарапайым тілмен жеткізеді.
Қара сөздердің негізгі ерекшеліктері:
- Көркем шығарма емес, философиялық, танымдық, ағартушылық бағыттағы проза;
- Халықты білім мен ғылымға шақыру, рухани дамуға үндеу;
- Қоғамдағы әділетсіздікті сынау және оны өзгерту жолдарын көрсету;
- Адамгершілік, имандылық, адалдық, еңбекқорлық, әділеттілік секілді қасиеттерді дәріптеу.
«Қара сөздердің» мазмұны
Абайдың «Қара сөздері» 45 бөлімнен тұрады. Әр сөзінде ақын белгілі бір мәселені қозғайды және оны халыққа түсінікті етіп жеткізеді.
1-ші қара сөз
Абай өзінің бұл еңбекті жазудағы мақсатын түсіндіреді. Ол «елге пайдалы сөз қалдыру» үшін жазғанын айтады және өзінің өмір бойғы ізденістері мен түйгендерін халықпен бөлісуді мақсат етеді.
7-ші қара сөз
Адамның табиғи қасиеттері, оның ішкі жан дүниесі туралы ой толғайды. Абай әр адамның ақыл, қайрат, жүрек үштағанын тең ұстау керектігін айтады.
10-шы қара сөз
Абай қазақ халқының жалқаулық, еріншектік сияқты жағымсыз қасиеттерін сынайды. Ол еңбектену, білім алу арқылы ғана халықтың өркендейтінін түсіндіреді.
17-ші қара сөз
Абай адамгершілік пен ақылдың үйлесімділігі туралы айтады. «Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста» деген ойды қозғап, даналықтың қайнар көзі адамдық қасиеттерде екенін түсіндіреді.
25-ші қара сөз
Абай қазақ халқының сөз қадірін түсінуі керектігін айтады. Артық сөйлеп, бос мақтанға салынбай, әр сөздің мәнін терең түсінуге шақырады.
38-ші қара сөз
Бұл – Абайдың ең маңызды философиялық ойларының бірі. Ол дін, иман, Алла туралы айтып, адамның жүрек тазалығы, әділеттілік, адалдық секілді қасиеттерін дәріптейді.
«Қара сөздердің» қазақ қоғамына әсері
Абайдың «Қара сөздері» қазақ халқының ұлттық санасын оятуға, рухани және мәдени дамуына ықпал етті. Бұл еңбек қазақ әдебиеті мен философиясында жаңа бағыттың негізін қалады. Бүгінде «Қара сөздер» мектептерде, жоғары оқу орындарында оқытылып, қазақ халқының өмір сүру дағдысына әсер ететін даналық көзі болып отыр.
Абайдың «Қара сөздері» – қазақ халқының рухани кемелденуіне арналған терең мағыналы шығарма. Ол тек өткен заманның мәселелерін ғана емес, бүгінгі күннің де өзекті тақырыптарын қозғайды. Әрбір ұрпақ «Қара сөздерден» өзіне қажетті өмірлік сабақ ала алады.
«Қара сөздерді» оқып, Абайдың даналығынан тағылым алу – әрбір қазақ баласының міндеті!
